13

Maria Elena Torre

Η συμμετοχική έρευνα δράσης είναι ένα πλαίσιο για τη δημιουργία γνώσης που ριζώνεται στην πεποίθηση ότι εκείνοι στους οποίους επιδρά περισσότερο η έρευνα θα πρέπει να αναλάβουν την πρωτοβουλία να θέτουν τις ερωτήσεις, το σχεδιασμό, τις μεθόδους, την ανάλυση και να καθορίζουν ποια προϊόντα και δράσεις μπορεί να είναι τα πιο αποτελεσματικά για την υλοποίηση της αλλαγής (© Maria Elena Torre)

Παραδοχές

Δεσμεύσεις (συνθήκες συνεργασίας) στην καλύτερη περίπτωση οι ομάδες ΚΣΕΔ συμφωνούν

Μέθοδοι – Πρακτικές

Ερωτήσεις που αξίζει να τεθούν στην διεργασία της ΚΣΕΔ

Όλοι οι άνθρωποι έχουν πολύτιμες γνώσεις για τις ζωές και τις εμπειρίες τους

– να αξιώνουμε γνώσεις που έχουν περιθωριοποιηθεί και απονομιμοποιηθεί ιστορικά (πχ νεολαία, φυλακισμένοι, μετανάστες)

– να αξιώνουμε παραδοσιακά αναγνωρισμένες γνώσεις (ακαδημαϊκές)

– να μοιραζόμαστε τις διάφορες γνώσεις και τους πόρους μέσα στην συλλογικότητα ώστε τα μέλη να συμμετέχουν με όση ισότητα γίνεται.

Εκπαιδεύσεις σε ποιοτικές/ποσοτικές μεθοδολογίες έρευνας. Συνεδριάσεις χτισίματος γνώσης σχετική με την έρευνα από νέους, ηλικιωμένους, ιστορικούς, στατιστικούς, δικαστές, κλπ.

Ποιος χρειάζεται να είναι μέρος της ερευνητικής συλλογικότητας;

Απαιτεί η έρευνα μόνο ομοιόμορφες ομάδες εστίασης; υπάρχει ανάγκη για σκόπιμη ένταξη της ποικιλομορφίας;

Τι χρειάζεται να τεθεί σε ισχύ μέσα στη συλλογικότητα για να διευκολυνθεί η συμμετοχή;

Με ποιους διακριτούς τρόπους χρησιμοποιούν τα δεδομένα τα μέλη της συλλογικότητας και οι σύμμαχοι;

Πως συνδέεται το ερευνητικό πρόγραμμα με σημερινούς αγώνες για την κοινωνική δικαιοσύνη;

Ποιος κατέχει τα δεδομένα;

Με ποιων τη φωνή ή τις φωνές θα γραφτεί/εκτελεστεί/δημοσιευτεί η εργασία;

Πως θα αναπαρασταθεί και η συνοχή και η πλούσια διαφορά της συλλογικότητας;

Ποιος είναι ο σκοπός της έρευνας;

Ποιον/α θέλει η έρευνα να προσεγγίσει, να εκπαιδεύσει, να προκαλέσει σε δράση;

Πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί ή να διαστρεβλωθεί η έρευνα; Ποιες προειδοποιήσεις ή προφυλάξεις ενάντια στη διαστρέβλωση μπορούν να χρησιμοποιηθούν;

Ποιοι άλλοι κλάδοι ή λόγοι μπορούν να είναι χρήσιμοι για την επικοινωνία των δεδομένων;

Ποιος γίνεται ευάλωτος από την έρευνα;

Πως μπορούν να δημιουργηθούν υποστηρίξεις και προφυλάξεις για ανθρώπους που βρίσκονται σε θεσμού υπό έρευνα κατά τη διάρκεια ή μετά την έρευνα;

Τι ζητείται να κάνει το ακροατήριο;

Τι είναι απαραίτητο για να γίνει η συλλογική υπευθυνότητα συλλογική δράση;

Που θέλει η συλλογικότητα να προκαλέσει αλλαγή;

Όλοι οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν ισχυρές κριτικές αναλύσεις (του κόσμου, των δεδομένων, των κοινωνικών εμπειριών, κλπ)

– Να αποφασίζουμε συνεργατικά τις κατάλληλες ερωτήσεις, το ερευνητικό σχέδιο, τις μεθόδους και την ανάλυση, όπως και τα χρήσιμα ερευνητικά προϊόντα

– Να αναπτύσσουμε έννοιες και θεωρία από κύκλους “ατελών προσχεδίων” μεθόδων/αναλύσεων που δημιουργεί και ξαναδημιουργεί η ομάδα. Συζητήσεις και ασκήσεις για τη θεωρία της αλλαγής.

Όλοι οι άνθρωποι έχουν πολλαπλές ταυτότητες, και φέρουν σημαντικές πληροφορίες, συνδέσεις και ευθύνες σε διάφορες κοινότητες

– Να δημιουργήσουμε ένα ερευνητικό χώρο όπου τα άτομα και η συλλογικότητα να μπορούν να εκφράσουν την πολλαπλότητά τους & να χρησιμοποιούν αυτή την πολλαπλότητα ώστε να πληροφορούνται οι ερευνητικές ερωτήσεις, οι σχεδιασμοί και οι αναλύσεις.

– Να παίρνουμε δημιουργικά το ρίσκο με σκοπό τη δημιουργία νέας γνώσης. Τα άτομα και η συλλογικότητα είναι “υπό κατασκευή” – ότι οι ιδέες και οι απόψεις είναι σε δημιουργία, αναμένεται να μεγαλώσουν, κλπ.

– Μέθοδοι που επιτρέπουν την πολλαπλότητα: Δημοσκοπήσεις με διαβαθμίσεις και απαντητικές στρατηγικές που είναι λιγότερο πιθανό να (απο)κλείσουν τους ανθρώπους σε περιορισμένες απαντήσεις. – Χαρτογράφηση της ταυτότητας. Ομάδες εστίασης. Μουσεία γκράφιτι.

– Να εναλλάσσονται οι δραστηριότητες ώστε να επιτρέπεται στα μέλη να διαπρέπουν σε μερικές και να σέρνονται σε άλλες ώστε να τονίζεται η ενδο-ομαδική ποικιλομορφία και να ενθαρρύνεται η ανάληψη ρίσκων.

Όλοι οι άνθρωποι και ο θεσμοί είναι ενσωματωμένοι σε περίπλοκα κοινωνικά, πολιτισμικά και πολιτικά συστήματα που ιστορικά προσδιορίζονται από την εξουσία και τα προνόμια.

– Να αμφισβητούνται και να γίνονται αντικείμενο προσοχής οι σχέσεις εξουσίας μέσα στην συλλογικότητα και σε όλη τη διάρκεια της έρευνας.

– Να ανασύρονται και να διερευνώνται οι διαφωνίες και οι διαχωρισμοί παρά να λειαίνονται σε όφελος της ομοφωνίας (καθώς συχνά παρέχουν πρόσβαση σε ευρύτερες κοινωνικές/πολιτικές δυναμικές εν ισχύ στην έρευνα)

– Να αξιοποιείται στρατηγικά η εξουσία εντός της ομάδας όταν είναι απαραίτητο ώστε να επωφελούνται και ατομικές και συλλογικές ανάγκες και ατζέντες.

– Να θυμόμαστε αυτό που έχει αποκλεισθεί, ξεχαστεί (σώματα, γνώση, ιστορίες αντίστασης, καταπίεσης)

– Να αναζητούμε τα παράδοξα δεδομένα – τις περίεργες, εγκάρσιες περιπτώσεις για να κατανοήσουμε πως δημιουργούνται και προσδιορίζονται τα περιθώρια.

– Να φέρνουμε στην επιφάνεια στις αντι-ιστορίες – δηλαδή να προσκαλούμε την κοινωνική αδικία και την αντίσταση, την πληγή και την δυνατότητα, τις συνθήκες/εμπειρίες παραμέλησης και προνομίων.

Η παραγωγή της γνώσης δεν είναι αντικειμενική, ή ουδέτερη αξιακά

– Να σκεφτόμαστε προσεκτικά τις συνέπειες της έρευνας και των δράσεων.

– Να δίνουμε θεωρητική και πρακτική προσοχή σε ζητήματα εξουσίας και ευαλωτότητας εντός της συλλογικότητας ή τα οποία δημιουργούνται από την έρευνα.

– Να δημιουργούμε πολλαπλά ερευνητικά προϊόντα. Να αναζητούμε ακροατήρια που θα σέβονται και θα κάνουν δικά τους τα ερευνητικά ευρήματα.

Η κοινωνική έρευνα είναι περισσότερο έγκυρη όταν χρησιμοποιεί πολλαπλές / τριγωνοποιημένες μεθόδους ώστε να βοηθήσουν στη σύλληψη των διασυνδεδεμένων ατομικών, κοινωνικών, θεσμικών και πολιτισμικών επιπέδων.

– Να χρησιμοποιούμε μια ποικιλία προσεγγίσεων που να απευθύνονται καλύτερα στις ερωτήσεις που θέτουμε. (αυτό απαιτεί ισχυρή ενσυναίσθηση – ειλικρίνεια για το τι είδους δεδομένα/γνώση μπορεί και δεν μπορεί να εξαχθεί από ορισμένες μεθόδους)

– Δημοσκοπήσεις, Συνεντεύξεις, ομάδες εστίασης, αρχειακά δεδομένα, χάρτες, προφορικές ιστορίες, φώτο-φωνή, συμμετοχική παρατήρηση, επισκέψεις σε διάφορους τόπους, κλπ.

Η συμμετοχή δεν είναι αυτόματη.

– Να διαπραγματευόμαστε συνεχώς τις συνθήκες συνεργασίας. Να χτίζουμε ερευνητικές σχέσεις μέσα στο χρόνο.

– Να σκεφτόμαστε εξαντλητικά την αρχή και το τέλος των project και να εξετάζουμε πολλαπλούς (αλλά με νόημα) τρόπους συμμετοχής, εισόδου ή/και εξόδου από την έρευνα.

Η αλλαγή είναι μια διεργασία με διάρκεια

– Να σκεφτόμαστε τη δράση σε πολλαπλά επίπεδα στη διάρκεια του project της έρευνας – μερικά από τα οποία συμβαίνουν σε ένα project, άλλα συνδέουν πολλαπλά project σε διαθεματικές στιγμές μέσα στο χρόνο (παρελθόν και μέλλον).

Ακαδημαϊκά, λαϊκά, νεανικά άρθρα. Παρουσιάσεις. Συναντήσεις ανατροφοδότησης από την κοινότητα. Συμπόσια, παραστάσεις, θέατρο. Επιστολές δεδομένων. Καμπάνιες, κλπ. Μερικές φορές το να διεξάγεις έρευνα σε ένα κλειστό θεσμό είναι ανατρεπτικό.